مریم فکری: قانون مالیات بر عایدی سرمایه اکنون رسماً به مرحله اجرا وارد شده است، اما برخی اقتصاددانان معتقدند این قانون هدف اصلی یعنی سوداگری مخرب را مورد خطاب قرار نداده است. این قانون که گاهی به عنوان مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی شناخته می‌شود، از دید اقتصاددانان تنها شعاری تبلیغاتی بوده و بر این باورند که سوداگری غیرمخرب بخش لازم اقتصاد است. همچنین، کسانی که به سوداگری مخرب می‌پردازند، به سادگی گرفتار نمی‌شوند و راه‌هایی برای فرار از مالیات می‌دانند.
بر اساس نظرات کارشناسان، اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه در شرایط پیچیده و متغیر اقتصاد ایران و بدون داشتن سازوکار دقیق، نه تنها در مقابله با سوداگری مخرب تاثیری ندارد، بلکه ممکن است منجر به خروج سرمایه از بخش تولید شود.
غلامرضا سلامی، اقتصاددان، در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره تاثیر قانون مالیات بر عایدی سرمایه بر سوداگری و سفته‌بازی اظهار داشت: ابتدا باید تعریفی از سفته‌بازی و سوداگری در اقتصاد داشته باشیم و سپس بررسی کنیم که آیا عنوان این قانون صحیح است یا خیر.
او افزود: در جهان، انواع مختلفی از خرید و فروش که مبتنی بر سفته‌بازی است، وجود دارد. به عنوان مثال بورس طلا، بورس آتی، بورس کالا و بورس محصولات کشاورزی؛ در اینجا کالا معامله نمی‌شود بلکه قراردادها دست به دست می‌شوند که این امر همان سفته‌بازی است.
سلامی اشاره کرد: باید دید آیا سفته‌بازی برای اقتصاد ضرورت دارد یا خیر. کشورهای غربی و جوامع مدرن به این نتیجه رسیده‌اند که سفته‌بازی نه تنها ضروری است بلکه معاملات را تسهیل کرده و قیمت‌ها را شفاف می‌کند. ما نیز در بورس کالا و اوراق بهادار همین روند را دنبال می‌کنیم. بنابراین مبارزه با این پدیده از اساس اشتباه است.
سوداگران مسکن تحت فشار قرار می‌گیرند
سلامی ادامه داد: بخشی از این قانون روی بازار مسکن متمرکز شده است. گروهی وجود دارند که روی مسکن سرمایه‌گذاری می‌کنند و از این طریق قدرت خرید پول خود را حفظ می‌کنند. این افراد مشتریان بالقوه سازنده‌ها هستند و سازندگان نیز روی این بخش بازار حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. سازنده‌ها معمولاً به خاطر مصرف‌کننده نهایی خانه نمی‌سازند زیرا مطمئن نیستند که مشتری کافی داشته باشند، بنابراین بیشتر نگاه آنها به سرمایه‌گذاری و سوداگری در بازار مسکن است.
او افزود: اگر همین بخش را حذف کنیم، سازندگان دیگر تمایلی به ساخت مسکن نخواهند داشت زیرا نگران نقدینگی و باقی ماندن املاک ساخته شده روی دستشان هستند.
این اقتصاددان اضافه کرد: هدف اصلی این قانون، تحت فشار قراردادن سوداگران مسکن است. نکته دیگر اینکه طی دو سال اخیر قیمت اسمی مسکن کاهش یافته است و عقبگرد قیمت واقعی آن بیشتر است.
وی گفت: پارسال اگر قیمت مسکن در تهران متری ۲۵۰ میلیون تومان بود، حالا به متری ۱۸۰ میلیون تومان رسیده است و تازه این قیمت در صورت وجود مشتری است. وقتی به تورم ۴۰ درصد اضافه شود، ارزش ملک شدیداً کاهش یافته است.
سلامی توضیح داد: اگر کسی پارسال ملکی را متری ۱۵۰ میلیون تومان خریده و امسال متری ۱۸۰ میلیون بفروشد، با احتساب تورم ۴۰-۵۰ درصد هزینه واقعی برای او متری ۲۲۵ میلیون تومان شده است. در این شرایط، این فرد باید مالیات پرداخت کند.
او تصریح کرد: این شرایط در بازار راکد مسکن، بدترین زمان برای اجرای قانون مالیات بر عایدی است.
سلامی تاکید کرد: حالا ساخت‌وساز در بازار مسکن از نان شب هم ضروری‌تر است، زیرا رکود بازار مسکن می‌تواند صدها صنعت مرتبط را درگیر کند.
به جای کنترل قیمت خودرو، مالیات وضع می‌کنند
سلامی درباره طلا و خودرو گفت: در مورد خودرو، تقریباً مطمئنم که هیچ جای دنیا برای خودروهای معمولی مالیات بر عایدی سرمایه وضع نمی‌کنند. ممکن است خودروهای خاص و کمیاب مشمول این قانون شوند، اما قیمت خودروهای معمولی در دنیا معمولاً کاهش می‌یابد نه افزایش. در ایران به جای اینکه جلوی افزایش بی‌رویه قیمت‌ها را بگیرند، مالیات وضع کرده‌اند.
او افزود: دولت و بانک مرکزی خود وارد بازار فروش طلا شده‌اند. صندوق‌های مختلف طلا وجود دارند که مشمول مالیات نیستند، اما شناسایی طلای معامله شده در بازار سخت است. از هر زاویه که به این قانون نگاه کنیم، نه قانون مناسبی است و نه زمان اجرای آن درست است.
عایدی سرمایه چیست؟
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: قانون مالیات بر عایدی سرمایه در همه کشورهای دنیا وجود دارد و مفید است اما ابتدا باید تعریف درستی از عایدی ارائه شود. عایدی سرمایه تفاوت واقعی قیمت خرید و فروش است، یعنی سود واقعی نه سود ناشی از تورم. اما در قوانین ایران بیشتر هدف، اخذ مالیات از سود تورمی است.
سلامی افزود: نکته دوم اینکه عمده مالیات بر عایدی سرمایه در دنیا از بازار سهام گرفته می‌شود که در این قانون اصلاً در نظر گرفته نشده است. در سال‌های ۹۸ و ۹۹ هزاران میلیارد تومان سود در این بازار ایجاد شد اما حتی یک ریال مالیات پرداخت نشد.
او تاکید کرد: متاسفانه تصمیم‌گیرندگان این نکات را نمی‌بینند یا دوست ندارند ببینند. به نظر من این قانون بیشتر به خاطر شعارهایی مانند مبارزه با سوداگری تصویب شده و اکنون اجرایی می‌شود.
آیا سرمایه به سمت تولید هدایت می‌شود؟
سلامی در پاسخ به این پرسش که آیا قانون مالیات بر عایدی سرمایه اهدافش یعنی هدایت سرمایه از سوداگری به تولید را خواهد رسید، بیان داشت: به نظر من سوداگری جزئی از توسعه تولید است. اگر بازرگانی را بخشی از سوداگری بدانیم، بدون آن هیچ تولیدی وجود ندارد. اگر سوداگری نباشد، تولید متوقف می‌شود، همانطور که مثال بازار مسکن نشان داد.
او اضافه کرد: هدف اصلی سوداگری در دنیا رونق و محرک تولید است. البته منظور من سوداگری غیرمخرب است. سوداگری مخرب موضوعی دیگر است که باید دقیق‌تر بررسی و ریشه‌یابی شود.
سلامی تاکید کرد: این قانون سوداگری مخرب را هدف نگرفته و تنها تفاوت قیمت خرید و فروش را مورد توجه قرار داده است. به نظر من سوداگری در بورس غیرمخرب است و همانطور که در سراسر دنیا رایج است، در ایران نیز اینگونه است.
او تشریح کرد: سوداگری در بازار ملک ایران نیز غیرمخرب است به نظر من. کسانی که روی طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند در واقع برای حفظ ارزش پول خود این کار را می‌کنند و دولت آنها را ناچار کرده است. این افراد نگران کاهش ارزش پولشان هستند و برای حفظ ارزش دارایی‌شان به خرید طلا روی می‌آورند.
سلامی در پایان یادآور شد: سوداگری مخرب معمولاً به راحتی گرفتار نمی‌شود و سوداگران حرفه‌ای بلدند چگونه عمل کنند که مالیات نپردازند.